Stilte en de kunst van verdwijnen

Een vlakke ruimte met een paar stoelen tegen de achterwand, grijzige blokken, twee jonge mensen in een grijze overall met muziekinstrumenten, een grote gong, schalen met water op sokkels, klankschalen. Waar gaan we zitten? De stoelen zijn al bezet, in het midden? Nee, toch maar vooraan, op een paar blokken.

Sleutelwerk van de Veenfabriek
De titel van de voorstelling had meteen mijn aandacht getrokken: Stilte en de kunst van verdwijnen. Hoe maak je daar theater van? Het is een zgn. Sleutelwerk, vertelt Bastiaan Woltjer van Veenfabriek  bij aanvang. In zo’n werk doet een acteur of muzikant onderzoek naar een specifiek thema, wat kan resulteren in een kleine of grote voorstelling maar ook een zaadje kan blijven. Deze avond is de theatrale en muzikale uitwerking van zijn onderzoek.

Creatie ontstaan uit stilte
Waar we vervolgens naar luisteren en kijken, is wat is ontstaan uit stilte en het verdwijnen van het zelf. Het is wat ontstaat uit niet-doen,  uit ontvankelijkheid en openheid. Uit de lege ruimte waar niets hoeft, niets moet, geen verplichtingen, geen ideeën, alleen zijn. Wachten tot de inspiratie ons iets influistert, onderweg, thuis, op plekken waar we het niet verwachten.

 Agnes Martin: het is niet mijn verdienste
Kunstenares Agnes Martin, een inspiratiebron voor Bastiaan Woltjer, verwoordt dit proces van inspiratie helder en langzaam in een interview. Ik heb kunst van haar gezien in Düsseldorf, heel lichte banen kleur. Het werk sprak me niet meteen aan, wel de kunstenares zelf en de manier waarop haar kunst tot stand komt. Haar hoofd is leeg, ze laat zich niet afleiden door de vraag of anderen haar werk mooi vinden, of het verkocht gaat worden, nee, ze schildert. Het is niet haar verdienste, het werk ontstaat door haar.

Leven en niet-doen
Ik zie verwantschap met open leven, leven vanuit niet-doen, vanuit zijn. Dat klinkt ingewikkeld, raar misschien, dat heb ik zelf ook lang gevonden. Hoe doe je dat dan? Doe je dan niks? Dat kan toch niet? Nee, je handelt, maar zonder oordeel, zonder verwachting, zonder doel. Je vraagt je niet af wat anderen ervan vinden. Je staat open voor wat ontstaat. Je leeft je leven, je studeert, werkt, verwerft vaardigheden, ontmoet mensen, je bereidt je voor op een vergadering, een workshop, een afspraak, wat dan ook. En je bent open voor hoe het leven zich ontvouwt, anders misschien dan je had verwacht.

Afstemmen op de Bron
Zo’n manier van leven vraagt om stilte en reflectie, om afstemmen op de Bron, de Stilte die er altijd is. Uit die Stilte, ruimte of leegte, of hoe je het ook noemen wilt, ontspringt alles: niet alleen kunst, maar ook emoties, gedachten, handelingen, ze gaan door jou heen, het leven manifesteert zich door en in jou. Het is niet jouw verdienste, en je bent er wel verantwoordelijk voor. Een van de vele paradoxen van het leven.

 Verklankte stilte
De voorstelling zelf is verklankte en verbeelde stilte: een trombone, zacht en luid, zang, het druppelen van langzaam smeltend ijs, de klank van de gong, woorden van een gedicht, geluidloos zingen, water dat blauw wordt, ijsklompje dat valt, geluid dat wordt herhaald. En tot slot stilte en applaus.

 

© Janny ter Meer
info@jannytermeer.nl
Oktober 2019