Monnikenwerk: dialoog tussen kerk en kunst

Midden in de nacht word ik wakker, ik kijk door de gordijnen naar buiten: een prachtige heldere sterrenhemel. Het is alsof ik de sterren kan pakken, zo dichtbij lijken ze. Zo´n sterrenhemel is bij ons in Overveen niet te zien:  te veel stadslicht, te veel vervuiling.

Monnikenwerk in Groningen
We zijn in Westernieland, een dorpje in het noorden van Groningen. Het is hier weids en heel stil. De geluiden dragen ver, net zoals op het water. Aanleiding om hiernaartoe te reizen is het kunstproject van Anjet van Linge en Marc de Groot, monnikenwerk getiteld. In de maanden juli en augustus werken 10 kunstenaars elke woensdag in negen verschillende oude kerkjes. Van 17 tot 20 uur diezelfde dag zijn bezoekers welkom om in gesprek te gaan, met de kunstenaar, de kunst en de kerk. Wij fietsen ronde Noord. 

Tussen heldere afgrond en begane grond
Het eerste kerkje dat we bezoeken, ligt in Den Andel, een dorpje met twee straten haaks op elkaar. We verwachten ergens een torenspits te zien, maar het kerkje is klein en ligt verscholen tussen de bomen. De toren staat apart. Op de plafonds zijn nog primitieve schilderingen te zien. Binnen ontmoeten we dichteres Aly Freye, die de boeken Mijn heldere afgrond van Christian Wyman en Begane grond van Hans Tentije ter inspiratie op haar tafel heeft liggen. Ze leest haar gedicht in wording voor, dat de dominee later in zijn preek zal gebruiken.

Tussen werken en eredienst
Het kerkje in Saaxumhuizen ziet er op het eerste gezicht niet zo heel oud uit, het is wit gestuct, waardoor de oude stenen niet meer zichtbaar zijn. Trude van Assem werkt in het portaal van de kerk. Zo maakt ze onderscheid tussen het werkgedeelte en het sacrale gedeelte van banken en preekstoel. Het eerste wat opvalt is een ´toren´ van kloostermoppen met een prachtig stuk hout erop. Op een tafel staan meer kunstwerken van steen gecombineerd met ander materiaal, zoals staal. De kloostermoppen vindt ze zelf en krijgt ze van anderen, die ze vinden wanneer ze in een tuin bezig zijn. Aan de grootte kun je zien uit welke tijd ze stammen.

Tussen licht en zwaar
Door naar Baflo, waar we in gesprek raken met Mariska Boekhorst. Zij vertelt over het verschil in sfeer tussen deze kerk en die in Den Andel, waar ze vorig jaar werkte. Die in Den Andel is lichter, misschien door de oude plafondschilderingen. Deze voelt zwaarder, onder andere door het donkere petrol plafond. Haar werk bestaat uit ´wrijvingen´ op papier, polyester en katoen. Ze legt het papier op de grafstenen in de kerk en wrijft met houtskool en ander soort krijt over de reliëfs. Het richt onze aandacht op de graven met hun krullerige letters en symbolen.

Tussen verborgen en verschijnen
Als laatste fietsen we terug naar Westernieland, een dorp dat vroeger Mariaburen heette. Die naam bracht Anjet van Linge ertoe zich te verdiepen in het evangelie van Maria Magdalena. Deze zin trof haar: ´Wat voor jullie verborgen is, zal ik jullie vertellen.´ En deze zin beitelt ze nu in het breukvlak van oeroud gesteente, dat eerst verborgen was. Met recht monnikenwerk.


Tussen geloven en twijfelen

De kunst in deze oude kerkjes doet ons vertragen, laat ons met aandacht kijken, en nodigt ons uit stil te staan bij diepe vragen, waar vroeger de dominee een antwoord op gaf en waar we nu zelf een antwoord op moeten vinden. Geen onwrikbaar geloof in dogma´s van de kerk meer, maar twijfelend en zoekend en uiteindelijk wetend: God is in alles en iedereen.

© Janny ter Meer
Augustus 2019