Er gaan dagen voorbij dat ik niet aan het ego denk, maar de afgelopen weken wel. Ik werd in verwarring gebracht door elkaar tegensprekende uitspraken. Aan de ene kant opmerkingen als deze:

‘Dat is ego!’ ‘Wat heeft hij een groot ego!’ ´Het is goed dat het ego leeg raakt.´

Onderliggende boodschap: weg met het ego.

Aan de andere kant, tijdens een verdiepingsdag systemisch werk/voice dialogue, werd juist gezegd dat we het ego moeten leren kennen, zodat het gezond wordt. Het hoeft dus niet weg.

Hoe zit het nou met dat ego? En wat is het eigenlijk?

Het ego is gelaagd en subtiel
Ik heb niet de illusie of de pretentie in een blog te kunnen uitleggen wat het ego precies is. Het is subtiel, genuanceerd, ingewikkeld en kent vele lagen. En, zoals bij vele kwesties, je kunt er op verschillende manieren naar kijken. Wat voor mij behulpzaam is, is de verdeling tussen de therapeutische en spirituele dimensie van het ego.

De therapeutische dimensie
Het ego ontstaat in een subtiel en gelaagd ontwikkelingsproces, dat in de eerste vijf jaren van het leven plaatsvindt. Op basis van wat je in die periode meemaakt, ontwikkel je een zelfbeeld: zo ben ik. Het is een samenspel van patronen en gewoontes, die ontstaan in wisselwerking met je omgeving. Bepaalde handelingen worden gewaardeerd, andere niet. Het gedrag dat geprezen wordt, ga je herhalen. Gedrag dat bestraft wordt, laat je na. Zo ontstaat onze persoonlijkheid: het geheel van gedragingen, ideeën, overtuigingen, waarden, kwaliteiten, dat we tot ‘ik’ bestempelen.

Het deel dat niet wordt gewaardeerd, gaat ondergronds, wordt onbewust, en komt soms tevoorschijn. Bijvoorbeeld wanneer je buiten proportie reageert op een situatie of gedrag.

Het ego is afgescheiden en lijdt
Wanneer je je helemaal identificeert met het ego, voel je je afgescheiden en alleen. Het ego is een strak harnas, waar je niet uit kunt. Je moet van alles: presteren, succes hebben, gelukkig zijn, zorgzaam zijn.  Je bent zoals je bent, je kunt niet anders.

Tegelijkertijd is er een (al of niet bewust) verlangen naar verbinding met de ander, naar overgave. We zoeken ernaar, en vinden het niet. We voelen een gemis. 

We zijn vergeten dat er geen afscheiding is, dat we deel zijn van het goddelijke.

De spirituele dimensie
We zíjn namelijk niet het ego, we zijn meer dan dat. Soms ervaren we daar een glimp van, bijvoorbeeld wanneer we ons een voelen met de natuur, opgaan in muziek, geraakt worden door een gebaar, de stilte in onszelf ervaren. Je wilt er meer van, en gaat op (zelf)onderzoek: wie ben ik?

Je realiseert je dat je niet je gedachten bent, of je patronen, je emoties. Ze komen en gaan, je slaat ze gade, en soms val je er weer mee samen. Je wordt je bewust van een ‘waarnemer’, een ‘getuige’. Het ego wordt soepel, het is geen harnas meer. De spirituele dimensie wordt voelbaar.

Het ego wordt transparant
Als mens zijn we allemaal een vorm van het goddelijke. Het grote Zijn heeft zich met ons kleine zijn verbonden. Zodra je dat ervaart, kan het ego transparant worden. Het leert zich overgeven aan het Leven. En soms is er weerstand, verzet, wil het ego niet. Overgave betekent voor het ego dat het doodgaat, en dat wil het koste wat het kost voorkomen. Er is angst.

Hoe helpt voice dialogue?
Het is behulpzaam je daarvan bewust te zijn, en alle delen van jezelf beter te leren kennen: het angstige kind, de strenge criticus, de losbol, de regelaar, noem maar op. Kortom, alle stemmen in je hoofd die van alles en nog wat van je vinden. Voice dialogue helpt daarbij. Je onderzoekt de overlevingsstrategieën (ook wel subpersonages genoemd) die je in je leven hebt toegepast, en je gaat met ze in gesprek. Ze zijn niet verkeerd, ze hebben je geholpen en ze hebben je gevormd. Het zijn kwaliteiten, die hun tegenhanger missen, te strak zijn geworden, en daardoor pijn en ongemak veroorzaken.

Schaduwkanten
Wanneer je met liefde en compassie naar je zelf kijkt, kan het ego zich ontspannen. Dan ben je in staat ook de verborgen en onbewuste kanten of subpersonages te onderzoeken. Wat hebben zij te vertellen, wat kunnen ze jou bieden, hoe kun je hun energie herkennen en inzetten? Ze mogen uit de schaduw naar het licht. Je krijgt meer mogelijkheden, wordt vrij(er) van vastgeroeste patronen.

Lichtwezens
Het wordt steeds lichter om je over te geven aan de stroom van het Leven, het ego stribbelt niet meer tegen. En soms speelt het weer op: er wordt oud zeer aangeraakt, je sluit je af, valt terug in een oude gewoonte, waarvan je dacht dat je die had achtergelaten. Dat hoort bij het mens-zijn: we zijn zowel het Licht als struikelende wezens.

© Janny ter Meer
April 2019