Wat staat ze daar gebogen, net alsof ze zich schaamt voor haar lichaam… de vrouw op het omslag van het boek Intimiteit van Paul Verhaeghe, doctor in de klinische psychologie en hoogleraar aan de Universiteit Gent.

Zijn centrale stelling is dat we niet intiem kunnen zijn met een ander als we niet intiem zijn met onszelf, met ons eigen lichaam. We zijn echter vervreemd geraakt van ons lijf, we weten niet meer wat goed voor ons is, we streven ideaalbeelden na die de maatschappij ons voorhoudt. En falen voortdurend, met als gevolg burn-out en depressie.

Schaamte voor het lichaam
Wie schaamt zich niet voor haar lichaam, of delen ervan? Ik heb mezelf lang geschaamd voor mijn lengte. Op klassenfoto´s steek ik een hoofd boven de anderen uit, niet alleen boven de meisjes, ook boven de jongens. ´Is het koud daarboven?´ werd me vaak gevraagd. Het hoorde niet dat je als meisje langer was dan jongens…

Vind je jezelf mooi ?
Ik sta niet alleen in mijn schaamte. Als ik tijdens een workshop over stijl vroeg wie blij was met haar lichaam, bleef het meestal stil. Vroeg ik waar vrouwen niet blij mee waren, dan kwam er een heel rijtje ‘gebreken’. Ik ga ervan uit dat ook mannen kritiek hebben op hun lichaam, of zich er ongemakkelijk mee voelen.

Wie voldoet wel aan het schoonheidsideaal?
Ons lichaam voldoet niet aan hedendaagse schoonheidsidealen, ons voorgehouden door reclame, sociale media, modellen in modetijdschriften. We schamen ons dat we niet zo slank zijn, niet zulke grote borsten hebben, of juist wel, dat ons buik(je) te dik is, noem maar op. We schaven onszelf bij, laten botox inspuiten, borsten vergroten of verkleinen, rimpels weghalen. Dat iedereen verschillend is, dat variëteit juist  mooi is, zijn we vergeten.

Nooit goed genoeg
In plaats van onszelf goed genoeg te vinden, vinden we onszelf nooit goed genoeg, aldus Paul Verhaeghe. Niet alleen fysiek, maar in het verlengde daarvan ook hoe we zijn, wie we zijn, wat we doen. We zijn in een voortdurend competitie verwikkeld met anderen. Dat leidt tot burn-out, doordat we zo hard werken om toch maar aan het ideaal te voldoen. Of tot depressie: we zijn ervan overtuigd dat we niet deugen, we voldoen niet aan de norm.

We hebben het idee dat het aan onszelf ligt: als we maar meer zouden sporten, gezond eten, op tijd ontspannen, noem maar op, bereiken we het ideaal.

Vervreemd van ons lichaam
Voor Paul Verhaeghe ligt de ‘schuld’ niet bij ons. Dat we vervreemd zijn geraakt van ons lijf, komt door een waaier aan factoren. Om te beginnen door onze kindertijd, waarin we vaak niet bevestigd werden in wat we voelden. Daardoor raak je gedesoriënteerd: je voelt iets als kind, en je omgeving zegt dat je je niet zo mag voelen, dat het niet klopt of niet hoort. Er ontstaat verwarring, en in het slechtste geval versta je je eigen lichaam niet meer.

Vervreemd van ons zelf
De hedendaagse maatschappij, waar het vrijemarktdenken de overhand heeft gekregen, speelt eveneens een grote rol in ons gevoel van vervreemding. We worden gebombardeerd met ideaalbeelden, aangemoedigd de ‘beste versie’ van onszelf te worden, alsof we niet goed genoeg zijn. Op sociale media delen de meeste mensen alleen succesverhalen, zodat het lijkt alsof anderen het altijd beter doen dan jij. Dus nog een tandje erbij. De concurrentie is moordend. Niet alleen op het werk, maar ook privé.

We zijn niet vrij
Vroeger vertelde de Kerk hoe we moesten leven of een ideologie waarin we geloofden, zoals het socialisme. De Kerk heeft aan autoriteit verloren, de grote verhalen zijn verdampt. We denken dat we vrij zijn, en hebben niet door dat we worden gemanipuleerd: door beelden op sociale media, verleidende en verborgen reclame, dwingende opvattingen in de maatschappij, die logisch en rationeel lijken, maar zijn ze dat ook?

Hoe weet je wat goed is?
Je zou somber kunnen worden van het boek, want hoe maak je je los van algemeen aanvaarde opvattingen in de maatschappij, van je opvoeding, oude patronen? Hoe kun je weten wat goed is voor jou?

Ken jezelf
De auteur zelf is niet somber, wel bezorgd. Zijn advies, en van vele filosofen die hij citeert, is Ken uzelf , de spreuk op de tempel van Apollo in het oude Griekenland.

Ken jezelf, wees je bewust van de tegenstrijdige neigingen van de mens: autonomie en verbondenheid,  krijg zicht op de vele facetten van je persoonlijkheid (bijvoorbeeld door voice dialogue), verzoen je met je lijf, neem tijd voor introspectie. Zorg ervoor dat je opgelopen spanning ontlaadt: door te praten, iets fysieks te doen of kunst te kijken. En vooral: realiseer je dat je goed genoeg bent.

Maak contact met de bron
Iets wat de auteur niet noemt als manier om te weten dat je goed genoeg bent, is contact maken met de Bron, het onuitsprekelijk, het wetende veld, de eeuwige, energie, of hoe je het onbenoembare ook noemt. Voor mij is het Stilte. Ten diepste hoef ik niet te concurreren, mezelf te verfraaien of mijn best te doen: alles is, ik ben.

De Bron is er altijd. Ze is voelbaar/ervaarbaar in stilte, de natuur, muziek, eenzaamheid, kunst, meditatie, yoga, er zijn vele ingangen.

© Janny ter Meer
Juni 2019