Fascinerend en soms ook irritant, dat vond ik de dertien ismes die Lidewij Edelkoort presenteert op de expositie Fetishism in Fashion, op de 5de modebiënnale van Arnhem (www.moba.nu). Wat is fetisjisme eigenlijk? Wanneer is iets fascinatie, wanneer een obsessie en wanneer wordt het fetisjisme?
Volgens Van Dale is een fetisj een (1)‘levenloos voorwerp van afgodische verering bij heidense [sic] volken’; (2) ‘voorwerp (m.n. van een geliefd persoon afkomstig) van ziekelijke, bijgelovige verering’ en tot slot (3) ‘(houten) beeldje waaraan magische eigenschappen worden toegeschreven’.
Wat me fascineert
Lidewij Edelkoort verbindt onze fascinatie of obsessie voor bepaalde objecten met onze kindertijd. In de baarmoeder zijn we met een navelstreng verbonden met onze moeder, als baby krijgen we voeding binnen door te zuigen, hetzij aan de tepel, hetzij aan de speen van een flesje. Als peuter krijgen we vaak een knuffelbeest of een zacht dekentje voor troost en bescherming. Dat verklaart ons (vaak onbewuste) verlangen naar verbinding, naar voeding en bescherming, die we vinden in stoffen, kleuren en geuren. Zo lees ik in het boek Fetishism in Fashion, dat tegelijk met de expositie is verschenen.
Volgens Edelkoort wordt in de mode zichtbaar hoe we die verlangens vormgeven, en zij verdeelt ze in dertien stromingen, in dertien ismen: nudisme, sado-masochisme, infantilisme, nipponisme of japonisme, spiritualisme, absurdisme, romanticisme, legendisme, consumentisme, regionalisme, patriottisme, nomadisme, en sjamanisme. Elk isme wordt verbeeld in prachtige outfits van verschillende (internationale) modeontwerpers in kamers van het mooie nieuwe gebouw, de Rozet.
Trend watchers pikken op wat speelt in de maatschappij, ordenen wat zij zien in trends, en geven een heldere verklaring wat zij zien. Dat doet Edelkoort in Fetishism in Fashion en dat is zowel stimulerend als ongemakkelijk. Zelf ben ik niet altijd zo onbevooroordeeld. Ik heb meningen over wat ik zie.
Wat me irriteert
Zo denk ik bij de outfits van de trend infantilisme: word toch volwassen! Blijf niet steken in je kindertijd!
In de ruimte over sjamanisme staan indrukwekkende creaties, en bij mij knaagt de vraag of dit wel kan. Voor sjamanen zijn amuletten heilige voorwerpen. Mogen wij hun objecten zomaar verweven in onze kleding? Als we alleen de beelden overnemen en niet weten van hun betekenis, blijft het dan niet buitenkant?
Bij spiritualisme voel ik geen enkele herkenning, de kleding doet me denken aan monniken en nonnen. Voor mij is spiritualiteit breder dan religie.
De esthetische outfits van japonisme spreken me aan, evenals de hergebruikte kleding bij consumentisme. Maar ook in deze kamer borrelen er vragen op: dragen we duurzame kleding omdat het trendy is, of zijn we echt bezorgd over de milieuvervuiling en slechte arbeidsomstandigheden elders in de wereld?
Koop minder, maar beter
In de indrukwekkende ruimte Bangladesh lijkt Edelkoort uit haar rol van objectieve trendwatcher te stappen door haar oproep: Koop minder, maar beter. De kamer staat vol etalagepoppen met T-shirts met foto’s van mensen die zijn omgekomen bij de ramp in de kledingfabriek.
Toch past deze ruimte bij de tentoonstelling, hij is een statement over verbinding: wij zijn met iedereen in de wereld verbonden, ook met de fabrieksmeisjes in Bangladesh. Door meer te betalen voor een goed gemaakt kledingstuk, komt er geld beschikbaar voor betere arbeidsomstandigheden in Azië.
Maatschappij in verandering
Net zoals de kleding die je draagt, veel vertelt over jou, zo vertelt mode veel over de maatschappij waarin wij leven. Onze westerse wereld is complex, hectisch, multicultureel en verkeert in een overgangsfase. Dat biedt nieuwe mogelijkheden, maar wekt ook angst op. Het is logisch dan we dan houvast zoeken: bij een groep, bij vertrouwde beelden, bij spiritualiteit. Dat heeft Edelkoort op een bewonderenswaardige manier vormgegeven in haar tentoonstelling Fetishism in Fashion.
