Bevrijd jezelf uit de gevangenis van je gedachten

Bevrijd jezelf uit de gevangenis van je gedachten.’

Dit is voor mij de centrale boodschap van het indrukwekkende en inspirerende boek De keuze van Edith Eva Eger, van oorsprong een Hongaarse jodin uit Tsjecho-slowakije. Het is wat zij zelf heeft gedaan, na de oorlog, na Auschwitz. Ze werd erheen gevoerd toen ze zestien was, overleefde ternauwernood het vernietigingskamp, de dodentocht door Oostenrijk en Duitsland, en werd gered door een Amerikaanse soldaat. Ze was meer dood dan levend.

In je gedachten ben je vrij
In Auschwitz waren haar gedachten haar steun, haar inspiratie. Daar was ze vrij, daar vond ze de kracht om elke dag opnieuw door te gaan. De boodschap van haar moeder, dat niemand haar gedachten kon afnemen, hield haar in leven. Ze kunnen alles van je afnemen, maar dat niet. Die woorden, en de nabijheid van haar zus, Magda, waren haar redding.

Na de oorlog trouwt ze, emigreert naar Amerika, krijgt kinderen, volgt een opleiding tot psychologe en wordt een beroemdheid. Niet alleen omdat ze goed is in haar vak, maar doordat ze zelf de weg aflegt van trauma naar heling, van oorlog naar vergeving. Daardoor is ze anderen van nut bij hun bevrijding.

Ze vraagt niet meer: hoe kan ik je helpen? Omdat iedereen alleen zichzelf kan helpen. Ze vraagt: hoe kan ik van nut zijn?

Trauma zit in je lijf
Eerst verstopt ze haar ervaringen, ze praat er niet over. Haar kinderen mogen niets weten van de gruwelijkheden van het kamp. Ze wil hen er niet mee belasten. Geleidelijk wordt duidelijk dat een trauma niet vanzelf verdwijnt, hij zit in haar lijf. Ze krijgt onverwachte paniekaanvallen, wordt misselijk, en duizelig. Waren haar gedachten haar redding in Auschwitz, na de bevrijding zijn haar gedachten een gevangenis. 

Geen hiërarchie in lijden
Het verslag van haar genezing is fascinerend en inspirerend. Dat is wat ze wil met het boek: inspireren. Ze wijst hiërarchie in lijden af. Ze wil niet dat wij lezers denken: haar trauma, haar verdriet en haar pijn zijn veel groter dan die van mij. Die van mij stellen niets voor. Nee, ze wil dat we denken: als zij het kan, kan ik het ook!   

Ze moeten me niet
Want hebben we niet allemaal gedachten die ons gevangenhouden? Gedachten als ‘ik ben niet goed genoeg’, of ‘ze moeten me niet’. Die laatste ken ik zelf goed. In gezelschap, waar iedereen druk in gesprek is, waar het lijkt of ze me niet zien staan, is het gemakkelijk te denken: ‘Ze moeten me niet, ik ben niet interessant genoeg.’ Vroeger trok ik me dan in mezelf terug, ik verstarde, waardoor het alleen maar moeilijker werd om contact te leggen. Mijn gedachten hielden me gevangen.

Tegenwoordig lukt het me steeds beter om gewoon te kijken: wie zijn die mensen? Hebben ze het naar hun zin? Bij welk groepje zou ik me willen aansluiten? Ik voel me op mijn gemak met mezelf, ik hoef niet per se met iemand te praten. Kijken alleen is ook goed.

Ik ben goed zoals ik ben
Doordat ik ontspannen ben, niet iets moet van mezelf, is het gemakkelijker om op een groepje af te stappen, bij de kring te gaan staan, mezelf voor te stellen, en mee te doen met het gesprek. In de meeste gevallen wordt er ruimte gemaakt voor de nieuwkomer.

Het geheim is op mijn gemak te zijn met mezelf, mezelf te accepteren zoals ik ben. Niet iemand die in het middelpunt van de belangstelling wil staan, eerder introvert dan extravert, meer op mijn gemak met een kleine dan met een grote groep. De gedachte ‘ik ben goed zoals ik ben’ helpt me daarbij. Die gedachte is een steun, geen gevangenis.   

Hoe ontstaan gedachten?
Gedachten komen op en verdwijnen weer. Mijn gedachten zijn anders dan die van jou, we hebben een ander leven, andere ervaringen. Gedachten ontstaan uit overtuigingen, en de sterkste ontstaan in de eerste periode van je leven. Als je in je jeugd weinig waardering krijgt voor wie je bent, als je het idee hebt dat je moet werken omdat je anders niets waard bent, dan kan de overtuiging postvatten dat je niets waard bent als je niets doet, als je er alleen maar bent.

De vier vragen van Byron Katie
Heling vindt plaats wanneer je zulke overtuigingen onderzoekt: kloppen ze wel? Zijn ze wel waar? Wie zegt dat eigenlijk? Moet ik ze wel geloven? Voor dit onderzoek kun je de vier vragen uit The Work van Byron Katie gebruiken:

  1. Is de gedachte waar?
  2. Weet ik absoluut zeker dat hij waar is?
  3. Hoe reageer ik als ik die gedachte geloof?
  4. Wie zou ik zijn zonder die gedachte?

In gesprek met je gedachten
Of je onderzoekt de subpersonages die je deze overtuigingen influisteren, zoals de ‘strenge juf’, die zegt dat je niet genoeg je best doet, of de ‘zorgzame tante’, die vindt dat je altijd klaar moet staan voor anderen, of juist de ‘luilak’, die altijd zegt dat je nu wel genoeg hebt gedaan.

Zo’n onderzoek is een prachtige manier om jezelf en alle aspecten van je persoonlijkheid beter te leren kennen, waardoor je vrij(er) wordt van je gedachten. Ze gaan je helpen in plaats van gevangen zetten. Deze methode heet voice dialogue, en werd ontwikkeld door Hal en Sidra Stone. Ik heb er een training in gevolgd, die me veel heeft gebracht. Ik vertel je er graag meer over: info@jannytermeer.nl. Hoe kan ik jou van nut zijn?

© Janny ter Meer
Mei 2019